Algemene voorwaarden

Van huisjesmelkers tot illegaal downloaden en van stagevergoedingen tot het DUO. Studenten komen het recht overal tegen. Op ANS-Online geeft Rechtswinkel Nijmegen-Oost maandelijks uitleg over juridische zaken waar studenten mee te maken krijgen. Deze keer: algemene voorwaarden.

Tekst: Bregt Martens

Bijna iedereen heeft er dagelijks, gemerkt of ongemerkt, wel mee te maken: algemene voorwaarden. Is het niet bij het binnenlopen van een festival of het plaatsen van een online bestelling, dan is het wel bij de zelfscankassa in de supermarkt. Vaak klikken we achteloos het vinkje aan of gaan er stilzwijgend mee akkoord. Niet voor niets worden deze vaak ook wel ‘de kleine lettertjes’ genoemd. Betekent dit dan gelijk dat je in alle gevallen aan die vervelende kleine lettertjes gebonden bent? Niemand leest immers toch honderd pagina’s juridische tekst? In dit artikel zullen we de praktische werking van algemene voorwaarden bespreken.

Naaktschilders B.V.
Stel dat Diederik-Jan met zijn jaarclub een weekendje weg wil om het eerste lustrum van zijn jaarclub te vieren. Ze hebben dit keer een originele activiteit bedacht, namelijk naaktschilderen. DJ vindt een leuke workshop bij Naaktschilders B.V. en laat per mail weten deze workshop te willen boeken. Ondertussen gaat hij akkoord met de algemene voorwaarden van het bedrijf, zonder er echt bij stil te staan. In de offerte stond namelijk een link naar de algemene voorwaarden, maar deze heeft DJ niet opgemerkt. Een paar dagen later vindt hij echter precies zo’n zelfde cursus, maar dan voor de helft van het geld. Hij krabt zich even achter de oren en besluit toch maar de goedkopere optie te nemen, aangezien het toch zo’n vijftig bier scheelt. Hij laat twee weken voor de geplande activiteit aan Naaktschilders B.V. weten toch af te zien van de cursus omdat hij een andere heeft gevonden. Eind goed al goed lijkt het, totdat hij opeens een factuur van Naaktschilders B.V. ontvangt. Hij moet annuleringskosten ter hoogte van 90% van de afgesproken prijs betalen omdat de annuleringstermijn van drie weken al was verstreken. DJ schrikt zich rot en mailt terug dat hij dat zeker niet gaat betalen. Hij heeft toch immers helemaal niets voor dat geld gekregen? Het bedrijf mailt vervolgens dat dit gewoon in de algemene voorwaarden staat, en DJ er daarom aan gebonden is.

Is DJ nu verplicht het gevorderde bedrag te betalen? Aan de hand van verschillende wettelijke regelingen zullen we de werking van de algemene voorwaarden in deze casus bespreken.

Inzichtelijkheid van de algemene voorwaarden
Ten eerste wist DJ überhaupt niet dat er algemene voorwaarden in het spel waren, laat staan dat hij ze gelezen heeft. Dit laatste is in ieder geval niet relevant. De wet bepaalt namelijk dat iemand ook aan algemene voorwaarden is gebonden in het geval ze niet zijn gelezen. Het maakt ook niet uit of de verstrekker van de algemene voorwaarden dit wist. Wél moet de consument een redelijke gelegenheid hebben gekregen de algemene voorwaarden te kunnen lezen. Er zijn verschillende manieren waarop dit mogelijk is: bij online overeenkomsten is bijvoorbeeld een directe link naar de voorwaarden genoeg. Daarentegen is het niet genoeg om alleen te verwijzen naar de website en te noemen dat ze daar ergens te vinden zijn. Ook mag niet achteraf, nadat de overeenkomst gesloten is, verwezen worden naar algemene voorwaarden. DJ heeft in dit geval dus pech: het bedrijf had keurig een link geplaatst naar de algemene voorwaarden en heeft zo voldaan aan de plicht de algemene voorwaarden kenbaar te maken.

Onredelijk bezwarend
DJ moet 90% van de kosten betalen omdat de annuleringstermijn van drie weken al was verstreken. Is dit niet een beetje veel omdat DJ niet drie maar twee weken van tevoren heeft geannuleerd? In sommige gevallen kunnen algemene voorwaarden onredelijk bezwarend zijn. De wet beschermt consumenten tegen dit soort algemene voorwaarden. Een algemene definitie van onredelijk bezwarend is lastig te geven. Het hangt vaak namelijk af van de omstandigheden van het geval. Het gaat erom of de consument heel erg benadeeld wordt door de voorwaarden. De wet kent wel twee lijsten als uitgangspunt: de zwarte lijst en de grijze lijst. Bepalingen die onder de zwarte lijst vallen, zijn altijd onredelijk bezwarend. Stel dat DJ een abonnement op het tijdschrift Quote heeft, dan mag in de algemene voorwaarden van het abonnement niet worden opgenomen dat binnen drie maanden een prijsverhoging kan worden doorgevoerd zonder dat DJ het abonnement kan opzeggen. Dat is namelijk een bepaling die op de zwarte lijst staat.

Daarnaast is er nog de grijze lijst. De bepalingen die hierop staan zijn in de meeste gevallen onredelijk bezwarend maar kunnen door bepaalde omstandigheden soms wel geldig zijn. De annuleringskosten waar Naaktschilders B.V. een beroep op doet, vinden we op deze grijze lijst. Annuleringskosten mogen in principe niet in algemene voorwaarden worden opgenomen, tenzij de partij kan aantonen dat hij door de annulering kosten heeft gemaakt of winst is misgelopen. Daarnaast moeten die kosten ongeveer hetzelfde zijn als het gevraagde bedrag in de voorwaarden. Hoe zit het dan in het geval van DJ? De aanbieder van de workshop zal aannemelijk moeten maken dat hij bijna alle kosten voor de workshop al heeft gemaakt en veel winst is misgelopen. Waarschijnlijk gaat hem dit niet lukken, zeker niet omdat DJ nog relatief op tijd is met annuleren. Het gevolg is dat de grijze lijst bescherming biedt tegen deze bepaling.

Vernietigbaarheid 
Indien de zwarte of grijze lijst bescherming biedt tegen een bepaling, houdt dit in dat deze vernietigbaar is door de consument: de rechtsgevolgen worden ongedaan gemaakt Dit klinkt vrij abstract, maar iets concreter betekent dit dat er wordt gedaan alsof de bepaling nooit heeft bestaan. DJ hoeft de annuleringskosten dan ook niet te betalen indien hij de bepaling vernietigt. Vernietigen kan op twee manieren: zowel door naar de rechter te stappen als door een brief te sturen naar de wederpartij waarin je verklaart de bepaling te willen vernietigen. Een brief sturen is natuurlijk veruit het makkelijkst, maar biedt wel minder zekerheid aangezien de wederpartij kan aangeven het niet eens te zijn met de vernietiging.

Conclusie
Het uitgangspunt blijft dat je algemene voorwaarden het beste gewoon kunt lezen. In principe ben je er namelijk aan gebonden. Wel biedt de wet op sommige plaatsen bescherming aan de consument. Bij het sluiten van een overeenkomst moet namelijk wel duidelijk zijn dat er algemene voorwaarden gelden en welke dat dan zijn. Doet een bedrijf dit niet duidelijk genoeg, dan kunnen de algemene voorwaarden vernietigbaar zijn. Hetzelfde geldt wanneer de voorwaarden onredelijk bezwarend zijn. Of de voorwaarden onredelijk bezwarend zijn hangt af van veel omstandigheden, maar de zwarte en grijze lijst bieden wel goede uitgangspunten. DJ lijkt in dit geval geluk te hebben en kan met het bespaarde geld een paar extra rondjes geven in de stad.