Een kijkje in de keuken van de executeur
Wanneer u aan het woord ‘’executeur’’ denkt, komen bij u hoogstwaarschijnlijk niet de meest prettige en vreedzame gedachten naar boven. Bij dezen kan ik u gerust stellen: dat is niet de executeur waar dit artikel over zal gaan. Graag wil ik u namelijk meenemen naar de bijzondere keuken, waarin de executeur als chef-kok van de erfrechtelijke nalatenschap zijn kunsten vertoont. Deze chef-kok wordt benoemd op basis van het testament. Dit testament zou vergeleken kunnen worden met een recept voor een bepaald gerecht (de verdeling van de uiteindelijke erfenis van de maker van het testament) waarbij de executeur als chef-kok ervoor zorgt dat dit recept wordt uitgevoerd.
Het is niet voor niets dat ik hier de parallel trek met een chef-kok. Als u zich namelijk in het erfrecht verdiept, waant u zichzelf in een heuse Michelingids. De sterren, ooit in het leven geroepen door Prof. mr. dr. B.M.E.M. Schols (hoogleraar aan de Radboud Universiteit), vliegen u immers daadwerkelijk om de oren. Deze sterren worden aan de chef-koks van de nalatenschap als het ware aan de hand van de grootte van hun keuken toegekend: hoe groter de keuken (dus: hoe groter de bevoegdheden die in het testament aan de executeur zijn toegekend), hoe meer sterren.
De één-sterren-executeur is een executeur met een vrij klein keukentje. Deze executeur wordt ook wel de begrafenisexecuteur genoemd, omdat zijn enige – maar zeer eervolle – taak meestal bestaat uit het regelen van alle zaken omtrent de uitvaart van de overledene. Deze overledene wordt in het erfrecht ook wel ‘’de erflater’’ genoemd. De aanstelling van deze executeur wordt geregeld in het testament van de erflater. De aanwijzing van deze executeur is een handig middel om de personen die dichtbij de erflater staan (bijvoorbeeld naaste familieleden of goede vrienden) in de gelegenheid te stellen om de uitvaart van de erflater te verzorgen of in ieder geval daarbij te helpen.
De twee-sterren-executeur heeft een enorme keuken met luxe apparatuur. Deze executeur wordt ook wel de beheersexecuteur genoemd en kan ook in het testament van de erflater worden benoemd. De belangrijkste taak van deze executeur is het afwikkelen van de nalatenschap. Dit houdt in dat hij de tot de nalatenschap behorende goederen beheert en de schulden van de nalatenschap voldoet. Deze executeur heeft dus een stuk minder emotionele (maar daarmee niet minder moeilijke) taak dan de één-sterren-executeur en het is daarom vaak de notaris die tot twee-sterren-executeur wordt benoemd. Deze chef-kok zorgt ervoor dat het testament goed wordt uitgevoerd, zodat de uiteindelijk afgewikkelde nalatenschap, zijnde het erfrechtelijk gerecht, kan worden uitgeserveerd aan de erfgenamen.
De drie-sterren-executeur heeft dezelfde keuken als de twee-sterren-executeur, maar serveert de erfrechtelijke gerechten ook nog eens zelf uit aan zijn gasten: de erfgenamen. Bij de twee-sterren-executeur wordt het erfrechtelijk gerecht door de erfgenamen aan de erfgenamen uitgeserveerd. In de praktijk blijkt deze uitservering door de erfgenamen zélf vaak een heikel puntje te zijn, waarover ruzie tussen de erfgenamen kan ontstaan. Ik hoef u namelijk niet uit te leggen wat het vooruitzicht op een grote som geld in sommige gevallen met een mens kan doen. Om dergelijk ongemak te voorkomen, kan de erflater in zijn testament een drie-sterren-executeur aanwijzen. Deze executeur wordt ook wel de executeur-afwikkelingsbewindvoerder genoemd en wikkelt niet alleen de nalatenschap af, maar serveert deze nalatenschap ook uit aan de erfgenamen, zodat tussen hen geen ruzie kan ontstaan over deze uitservering. De erfgenamen hebben hierbij namelijk geen inspraak en de executeur zal dus in zijn eentje uitserveren, waardoor de uitservering veel efficiënter zal verlopen. Met de benoeming van een dergelijke chef-kok in het testament kan dus voorkomen worden dat de hoofdgerechten na jaren ijskoud worden opgediend of de erfgenamen elkaar tijdens het uitserveren aan henzelf in de haren vliegen, waardoor het door de erflater zo zorgvuldig samengestelde erfrechtelijk gerecht uiteindelijk nooit opgediend zal worden.
Ik hoop dat ik, door u letterlijk een kijkje in de keuken van de executeur te hebben gegeven, de positie van de verschillende soorten executeurs in het erfrecht aan u duidelijk heb kunnen maken en ervoor heb gezorgd dat het woord ‘’executeur’’ bij u – in ieder geval voor even – een prettiger beeld oproept.
Hebt u vragen over dit onderwerp of loopt u tegen dit probleem aan? Kom dan gerust langs tijdens ons spreekuur op maandag, woensdag of zaterdag, zodat wij u gratis van juridisch advies kunnen voorzien. Mede dankzij de door Rechtswinkel Nijmegen-Oost gerealiseerde vruchtbare samenwerking met Ten Berge Notarissen en het grote aanbod aan getalenteerde studenten, bent u ook voor uw erfrechtvragen bij ons aan het juiste adres. Ook voor andere juridische problemen kunt u bij ons terecht. Hebt u zelf een onderwerp dat u graag terugziet in één van onze artikelen? Schroom dan niet om dit aan ons te laten weten.
Auteur: Jelmer van Bommel