Afgelopen zomer was het niet altijd even makkelijk om van A naar B te komen. Nederland werd namelijk getroffen door een staking van het streekvervoer, en ook in Nijmegen was dit goed te merken. Ongunstig was het zeker, vooral voor de mensen die geheel afhankelijk zijn van bussen en regionale treinen. Stakingen worden ingezet als een middel om druk uit te oefenen op de werkgever. Omdat er steeds vaker gestaakt wordt, geven wij u in deze bijdrage uitleg over de juridische spelregels van stakingen van het streekvervoer. Misschien dat u met kennis van deze spelregels toch iets minder gefrustreerd terugkeert naar huis als de bus niet komt opdagen wegens de zoveelste staking.
Het recht om te mogen staken is vastgelegd in het Europees Sociaal Handvest. De Hoge Raad, de hoogste rechter van Nederland, heeft besloten dat de regels uit dit Handvest ook voor Nederland gelden. Een regeling op Europees niveau klinkt wat omslachtig maar het feit is dat Nederland zelf geen regeling voor stakingen kent. Nederlandse werknemers hebben dus het recht om te staken op basis van Europese regels.
Kunnen buschauffeurs dan onbegrensd staken totdat ze het ultieme resultaat hebben behaald? Nee, dat kan (gelukkig) niet. Stakingen mogen niet zo ver gaan dat het maatschappelijk gezien noodzakelijk is om de stakingen stop te zetten. In zo’n geval is de staking onrechtmatig. Bij het vaststellen van de rechtmatigheid van een staking kijkt de rechter enerzijds naar het belang van de staking en anderzijds naar het nadeel dat de maatschappij ondervindt. Treft een staking vooral een kwetsbaardere bevolkingsgroep zoals ouderen of zieken, dan zal de staking sneller als onrechtmatig beoordeeld worden. Bij een onrechtmatige staking kan de rechter een boete opleggen aan de stakende werknemers voor iedere dag dat de staking doorgaat. Stakingen kunnen dus wel degelijk begrensd worden.
Maar hoe zit het met de nadelen die u ondervindt van een staking? U zult het met ons eens zijn dat dit geen onbelangrijke vraag is.
Misschien kunt u door een staking moeilijk op uw werk komen. Dit is zowel een belemmering voor u als uw werkgever. Het is niet zo dat uw werkgever verplicht is om toe te staan dat u tijdens stakingen thuis werkt. Uw werkgever zal zich toch flexibel moeten opstellen. Het is duidelijk dat het niet gaat om aanstellerij, maar om een situatie van overmacht.
Verder kunt u ook financieel nadeel ondervinden van een staking. Denk hierbij aan een busabonnement wat u al enige tijd bezit. Tijdens een staking kan u niks met dat super voordelige busabonnement. Toch betaalt u hier verplicht voor. U kunt in zo’n geval compensatie aanvragen bij de streekvervoerder. De streekvervoerder is dan verplicht om een redelijk bedrag aan te bieden. Als de staking één week duurt dan zal u ongeveer 25% van uw maandelijkse abonnementskosten terugkrijgen.
Een staking brengt altijd kosten, lasten en frustratie met zich mee, dat is onvermijdelijk. Desondanks is staken een belangrijk goed voor werknemers. De financiële tegenslagen die wij burgers hiervan ondervinden kunnen wij vergoed krijgen. In het ergste geval helpt de rechter ons een handje. De rechter kan op de rem trappen als de gevolgen van een staking onevenredig nadelig worden voor ons.