Niet meer mogen werken in de horeca, niet meer kunnen werken omdat je verkouden bent en daardoor thuis moeten blijven of juist verplicht doorwerken terwijl jij je niet veilig voelt op de werkvloer: het coronavirus brengt veel gevolgen teweeg, zo ook voor studenten met een bijbaan. Menig tv-programma besteedde al aandacht aan vragen over de gevolgen van het coronavirus, maar er is nog weinig aandacht geschonken aan de gevolgen voor werkende studenten. Daarom in dit artikel: wat zijn de gevolgen van het coronavirus voor jouw studentenbaan?
Niet kunnen werken door ziekte of vanwege overheidsmaatregelen
Normaal gesproken zouden veel studenten bij een verkoudheid doorwerken, maar in verband met de adviezen van het RIVM wordt het werknemers aangeraden om ook thuis te blijven bij milde klachten. Heb je in dat geval recht op doorbetaling van je loon? Als je het coronavirus hebt en ziek bent, dan gelden de normale regels voor loondoorbetaling bij ziekte. Die houden in dat een werkgever maximaal twee jaar lang loon doorbetaalt bij ziekte. In dit geval moet je loon dus worden doorbetaald. En als je alleen verkouden bent? Juridisch gezien is de hoofdregel als je niet kunt werken: ‘Recht op loon, tenzij de oorzaak van niet werken in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen.’ Een werkgever moet dus het loon doorbetalen tenzij jij als werknemer iets hebt gedaan waardoor dat niet redelijk zou zijn. Een gevangenisstraf of het reizen naar risicogebieden waar het coronavirus sterk aanwezig is, komen bijvoorbeeld voor rekening van de werknemer.
Een werknemer die in quarantaine moet, heeft daarom recht op loondoorbetaling. Ook indien een werknemer overheidsmaatregelen moet opvolgen (zoals thuisblijven bij verkoudheid) en hierdoor geen werk kan verrichten, is dat niet voor zijn risico. De werknemer moet de aanwijzingen van de overheid namelijk opvolgen en kan zelf ook niets doen aan de situatie. Ook bij quarantaine geldt daarom de hoofdregel dat de werkgever het loon doorbetaalt. De loondoorbetaling komt in deze situatie voor rekening van de werkgever.
Bijbaan in een sector waar minder werk beschikbaar is
Sommige studenten die een bijbaan hebben in de horeca, bij tandartsen of evenementenorganisaties, kregen de afgelopen periode te horen dat ze niet meer welkom waren op de werkvloer, omdat er minder werk beschikbaar is. Vaak gaat het hier om banen waarbij thuiswerken niet mogelijk is. Heb je dan recht op loondoorbetaling als je niet meer naar je werk kunt én thuiswerken geen optie is? Het coronavirus en de wijze waarop overheden hiermee omgaan is nieuw. Er bestaan daarom op dit moment nog geen uitspraken van rechters waaruit afgeleid kan worden of het loon moet worden doorbetaald in het geval van niet-werken door een (corona)virus. Daarom geldt dezelfde hoofdregel. Zoals het nu geregeld is, moet je werkgever waarschijnlijk jouw loon doorbetalen, omdat het risico voor de werkgever is. Er geldt namelijk een verbod om momenteel in een eet-en drinkgelegenheid te werken (met uitzonderingen voor afhaal en thuisbezorging) en dit hoort niet voor risico van de werknemer te komen. Jij kunt er als werknemer immers niets aan doen.
Hoe zit het bij een nulurencontract?
Hoe zit het dan je als je, zoals veel studenten, een nulurencontract hebt? Moet de werkgever dan ook je loon doorbetalen? Met een nulurencontract heb je in principe geen recht op loondoorbetaling als je niet werkt. Kenmerkend voor een nulurencontract is namelijk dat je in principe alleen betaald wordt voor de uren die je daadwerkelijk werkt en dat dit arbeidscontract flexibel is. Voor mensen met een nulurencontract bestaat er echter wel het zogeheten ‘rechtsvermoeden van arbeidsomvang’. Dit houdt in dat, als je een vast aantal uren per maand werkt, dit aantal uren toch moet worden doorbetaald. Werk je bijvoorbeeld gemiddeld 25 uur per maand, dan heb je recht op het loon voor 25 uur per maand.
Er zijn wel uitzonderingen op deze doorbetalingsplicht. Als het werk maar af en toe voorkomt en geen vaste omvang heeft, mag een werkgever de eerste zes maanden schriftelijk afwijken van de doorbetalingsplicht. Dit staat bijvoorbeeld opgenomen in de horeca-cao. Na deze zes maanden moet de werkgever deze regeling wel toepassen. Is er geen arbeid door het coronavirus, dan behoort dat voor rekening van de werkgever te komen en zal hij het loon door moeten betalen.
Het loon dat de werkgever vervolgens moet doorbetalen, wordt berekend aan de hand van de gemiddelde arbeidsduur in de drie voorafgaande maanden. Veel studenten zullen in maart gestopt zijn met werken. Je loon wordt dan berekend door het gemiddelde te nemen van de maanden december, januari en februari. Daar kan echter van worden afgeweken door de werkgever als hij daar goede redenen voor heeft. Een voorbeeld hiervan is wanneer het om seizoenswerk gaat of het de afgelopen drie maanden uitzonderlijk druk is geweest. Óf en hoeveel je betaald krijgt bij een nulurencontract, hangt dus af van de omstandigheden die spelen op jouw werk.
Niet veilig op de werkvloer
Andere studenten kunnen wel doorwerken, maar lopen tegen andere problemen aan. Werk je bijvoorbeeld in een supermarkt, kledingwinkel of apotheek? In dat geval kun je doorwerken maar voel je je wellicht niet veilig op de werkvloer. Niet overal wordt 1,5 meter afstand gehouden tussen mensen en in veel van deze beroepen is het lastig om deze veiligheidsmaatregelen te hanteren. Is de werkgever dan verplicht de werknemer te beschermen?
Het korte antwoord daarop is: ja. Werkgevers hebben een wettelijke zorgplicht om werknemers een veilige en gezonde werkomgeving te bieden. Op grond van de Arbowetgeving dienen werkgevers zich actief op te stellen wanneer er een gezondheidsrisico is voor werknemers. Werkgevers moeten daarom een beleid voeren om te voorkomen dat werknemers besmet raken met het coronavirus. Dit betekent dat ze voldoende voorzorgsmaatregelen moeten nemen om hun personeel te beschermen. Als je tijdens het werk ziek wordt, kan je in het uiterste geval misschien zelfs je werkgever aansprakelijk stellen voor alle geleden en toekomstige schade, mits hij onvoldoende voorzorgsmaatregelen heeft getroffen. Dit betekent dat je werkgever de schade moet betalen die jij hebt geleden doordat je het virus hebt opgelopen op je werk. Hier staat tegenover dat je werkgever het recht heeft om redelijke instructies te geven aan werknemers. Op grond van dit instructierecht kunnen werkgevers bijvoorbeeld werknemers instrueren om de richtlijnen van het RIVM op te volgen.
Wat nu?
Als je problemen hebt met je werkgever, is het in veel gevallen verstandig om met je werkgever in gesprek te gaan. Bespreek alle mogelijkheden en probeer er samen uit te komen. Lukt dit niet? Voor advies over je werk en alle vragen over corona kun je gratis terecht bij Rechtswinkel Nijmegen-Oost.
Auteur: Caya Lagrouw