Kees, een student natuur- en sterrenkunde, wil zich verkiesbaar stellen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Hij is het niet eens met de politieke koers die de afgelopen jaren is gevaren. Ook na de Tweede Kamerverkiezingen vindt hij dat studenten nog steeds het kind van de rekening zijn en wil daar verandering in brengen. Kees kan zich niet vinden in de standpunten van een al bestaande politieke partij en begint daarom vol enthousiasme aan het uiteenzetten van zijn eigen standpunten. Na het een paar keer te hebben herlezen en te hebben aangepast, is hij tevreden. Maar kan hij zomaar zijn eigen politieke partij oprichten? En als hij dan genoeg stemmen heeft behaald om in de Tweede Kamer te komen, hoe verloopt het proces dan om daadwerkelijk invloed uit te oefenen op het regeringsbeleid?
Het oprichten van een politieke partij
Iedereen in Nederland kan een politieke partij oprichten. Het is niet vereist dat de oprichter een bepaalde leeftijd heeft bereikt of dat hij de Nederlandse nationaliteit bezit. Een politieke partij is feitelijk gezien een vereniging met een bepaald doel en is juridisch niets anders dan bijvoorbeeld de voetbalvereniging in het dorp. Het enige waar Kees wel rekening mee moet houden is dat de politieke partij die hij opricht een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid is. Dit houdt in dat de statuten worden opgenomen in een notariële akte. In de statuten worden de interne afspraken en regels van de vereniging opgenomen, zoals de naam en het doel van de vereniging en hoe bestuurders worden benoemd en ontslagen. Kees zal dus voor de oprichting van zijn politieke partij langs de notaris moeten.
De Kandidaatstelling
Kees heeft zijn politieke partij opgericht. Daarbij heeft hij ook geschikte mensen gevonden die het met zijn standpunten eens zijn en zich over vier jaar kandidaat willen stellen voor zijn politieke partij bij de Tweede Kamerverkiezingen. Deze mensen heeft Kees op zijn kandidatenlijst gezet. Als Kees mee wil doen aan de Tweede Kamerverkiezingen dan zal hij twee dingen moeten doen. Kees zal een waarborgsom moeten betalen en hij zal zich tot de Kiesraad moeten wenden.
Nieuw opgerichte politieke partijen die voor het eerst meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen moeten een waarborgsom van € 11.250 betalen om zich kandidaat te kunnen stellen voor de Tweede Kamer. Deze waarborgsom is ervoor om kiezers een overzichtelijke keuze te geven. Als Kees de waarborgsom heeft betaald, krijgt hij een bewijs van betaling toegezonden en kan hij naar de Kiesraad.
De Kiesraad is een adviesorgaan van de overheid voor alles wat te maken heeft met verkiezingen en treedt op als centraal stembureau bij onder andere de Tweede Kamerverkiezingen. Dat betekent dat de Kiesraad als centraal stembureau onder andere verantwoordelijk is voor het vaststellen van de verkiezingsuitslag. Op de dag van kandidaatstelling kan Kees zijn kandidatenlijst bij de Kiesraad inleveren. Als de Kiesraad de kandidatenlijst goedkeurt, kan Kees met zijn politieke partij meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen.
De Formatie
Na een spannende verkiezingsdag is de uitslag binnen. Kees heeft met zijn politieke partij een grandioze overwinning geboekt, hij is de grootste geworden! De volgende stap is het vormen van een nieuw kabinet. Dit proces heet de formatie en bestaat uit grofweg drie fases: de verkenningsfase, de fase van de informateur en de fase van de formateur.
In de verkenningsfase wordt er een verkenner aangewezen door de fractievoorzitters van de politieke partijen die ten minste één zetel hebben gekregen in de Tweede Kamer. Een fractievoorzitter is de leider van een politieke partij in de Tweede Kamer. De verkenner gaat in gesprek met de fractievoorzitters. Uit deze gesprekken komt naar voren wie met wie bereid is een regering te vormen. De verkenner gaat met deze informatie terug naar de Tweede Kamer. De Tweede Kamer benoemt op haar beurt een informateur.
Na de verkenningsfase begint de onderhandelingsfase onder leiding van de informateur. De onderhandelingen zijn tussen partijen waar het het meest voor de hand ligt dat zij een regering gaan vormen. Het is de bedoeling dat de beoogde nieuwe regering tot een conceptregeerakkoord komt. In het regeerakkoord worden afspraken gemaakt over wat de regering wil doen en wil bereiken in de komende vier jaar.
Als het beoogde kabinet tot een conceptregeerakkoord is gekomen, is het de beurt aan de formateur. De formateur is over het algemeen degene die minister-president wordt. De partij die de meeste stemmen heeft, levert over het algemeen de minister-president. Kees zal dus de leiding moeten nemen. Kees gaat in overleg met de politieke partijen die deel uit gaan maken van de nieuwe regering om de posten voor ministers en staatssecretarissen te verdelen. Als er overeenstemming is over wie welke kabinetspost zal bekleden, is de formatie tot een succesvol einde gekomen. Kees zal zich op kunnen maken voor de bordesscène met de koning, maar bovenal kan hij zijn plannen voor Nederland de komende vier jaar uitvoeren.
Conclusie
Het is voor Kees in Nederland niet moeilijk om zijn eigen geluid in de politiek te laten horen. Als Kees het niet eens is met de politieke koers, kan hij zonder restricties een politieke partij oprichten. De eerste stap is het betalen van een waarborgsom om vervolgens een kandidatenlijst bij de Kiesraad te kunnen inleveren. Wanneer de kandidatenlijst wordt goedgekeurd, kan hij met zijn partij meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen. Bij het behalen van genoeg stemmen om de grootste te worden of wanneer hij niet de grootste partij wordt, maar wel in de regering komt, zal hij de huidige politieke koers kunnen veranderen.
Auteur: Carlo Olde Hanhof