Op de fiets naar de Albert Heijn om vervolgens met je boodschappen terug naar huis te moeten lopen. Het overkomt steeds meer mensen. De daarvoor bestemde fietsenrekken zijn vol en de bewaakte fietsenstalling is toch te ver weg. Dan maar even nét naast de fietsenrekken, want je bent toch zo weer terug. Loop je na een kwartier naar buiten met al je zware boodschappen, is die weg. Is je fiets gestolen? Of was het de Algemene Fiets Afhandel Centrale (‘AFAC’) die de fiets heeft meegenomen? Grote kans dat het laatste het geval is. Om een beeld te schetsen, tijdens de introductieweek van dit jaar heeft de AFAC bijna dubbel zoveel fietsen opgehaald als het jaar daarvoor. Is de AFAC wel bevoegd om deze fietsen te verwijderen?
De AFAC is verantwoordelijk voor het handhaven van de regels m.b.t. verkeerd geparkeerde fietsen. Zij doet dit in opdracht van de gemeente Nijmegen. Wanneer fietsen buiten de daarvoor bestemde rekken staan, openbare doorgangen belemmeren of verwaarloosd en/of wees zijn, neemt de AFAC ze in beslag. Wees fietsen zijn fietsen die langer dan vier weken onbeheerd in een klem staan. Deze regels zijn vastgelegd in de APV Nijmegen. Dit is de Algemene Plaatselijke Verordening van de gemeente Nijmegen. Iedere gemeente heeft een eigen verordening waarin regels staan omtrent openbare orde en veiligheid in de gemeente.
Dit omvat fietsen die buiten de daarvoor bestemde rekken zijn geplaatst, fietsen die de openbare doorgang belemmeren, of fietsen die verwaarloosd en/of wees zijn. Deze fietsen worden opgeslagen in het depot van de AFAC. De AFAC maakt foto’s van de fietsen die daarna op de website worden geplaatst. Zo kan ieder zijn fiets zelf terugzoeken. De eigenaar van de fiets heeft vervolgens dertien weken de tijd om zijn fiets terug op te halen tegen een vergoeding van tien euro.
Fietsenbeleid aangepakt
Gemeenten hebben beleid en procedures vastgesteld om ervoor te zorgen dat het verwijderen van fietsen door de AFAC rechtmatig en eerlijk gebeurt. Fietsers worden beschermd door de wet en hebben rechten, zoals het recht op een waarschuwing voordat hun fiets wordt verwijderd. Bovendien mag de AFAC alleen in uitzonderlijke gevallen direct tot verwijdering overgaan, bijvoorbeeld als een fiets de nooduitgang blokkeert. Een belangrijke gebeurtenis voor dit beleid is de uitspraak van de Raad van State in 2010, waarin is bepaald dat gemeente Nijmegen in een specifiek geval ten onrechte een fiets heeft laten verwijderen die buiten de daarvoor bestemde fietsenrekken stond. De Raad van State is de hoogste algemene bestuursrechter van Nederland. Zij stelde de eigenaar van de fiets in het gelijk: de fiets stond inderdaad verkeerd, maar veroorzaakte nog geen overlast. Dit leidde tot een herziening van het beleid, waarbij niet alleen strikte regelnaleving, maar ook de mate van overlast of hinder veroorzaakt door verkeerd geparkeerde fietsen in overweging werd genomen. Zo zijn er nieuw ontworpen waarschuwing labels waarop de AFAC kan invullen op welke tijd de overtreding is geconstateerd. Op de voorgaande labels stonden die niet vermeld en dus voldeden zij niet aan de juridische eisen.
Een last onder bestuursdwang
Het verwijderen van de fietsen gebeurt op grond van een last onder bestuursdwang (hierna: de last). De overheid kan met een bestuursdwang de eigenaar dwingen tot het beëindigen van de onrechtmatige situatie. Wanneer de eigenaar geen actie onderneemt kan de overheid dit zelf doen en vervolgens de kosten van de bestuursdwang verhalen op de overtreder. Om als last onder bestuursdwang te worden aangemerkt moeten de volgende elementen worden benoemd: (1) een ‘redelijke termijn’ voor (2) de overtreding om te worden hersteld en (3) de datum en tijd waarop de overtreding is geconstateerd. In het geval van verkeerd geparkeerde fietsen wordt een termijn van vijftien minuten als redelijk beschouwd. Omdat het moeilijk is te achterhalen wie de eigenaar van de fiets is, wordt er een label bevestigd aan de fiets waarop de last is vermeld. De kosten die de AFAC moet maken bij het verwijderen van de fiets komen voor rekening van de eigenaar. Slechts wanneer de fiets daadwerkelijk hinder of gevaar veroorzaakt, mag de fiets zonder voorafgaande last worden meegenomen.
Conclusie
Vanwege de toename van verwijderde fietsen door de AFAC in Nijmegen rijst de vraag naar hun wettelijke bevoegdheid. AFAC handelt namens de gemeente Nijmegen om regels met betrekking tot verkeerd geparkeerde fietsen te handhaven. Fietsers worden beschermd door wetgeving, met onder andere het recht op een waarschuwing voordat hun fiets wordt verwijderd. Als aan deze waarschuwing wordt voldaan, heeft de AFAC de fiets dus rechtmatig meegenomen. Heb je geen waarschuwing gehad en was er geen sprake van een spoedsituatie, dan zouden de kosten niet voor jouw rekening mogen komen.
Auteur: Nina Paardekooper