Als je deze titel leest, rijst wellicht een vraag op als: “Heeft deze rechter een misstap gemaakt en een misdaad gepleegd?” Niets is minder waar. Rechter Jacco Janssen besloot om vrijwillig een week lang een enkelband te dragen.
Jacco Janssen droeg de enkelband als onderdeel van een bewustwordingscampagne. Dus niet als straf, maar juist vrijwillig. Janssen heeft dit met name gedaan om inzicht te krijgen in de ervaringen van daders met de enkelband en de rol van de enkelband in ons strafrecht. In dit artikel geef ik eerst juridische duiding aan de enkelband in het strafrecht, waarna ik in ga op deze unieke rechter.
Functie van de enkelband in het Nederlandse strafrecht
Een enkelband, ook wel Elektronische Monitoring genoemd, wordt momenteel alleen gebruikt als controlemiddel, bijvoorbeeld als onderdeel van een voorwaardelijke straf. Een voorwaardelijke straf houdt in dat een veroordeelde de straf alleen krijgt opgelegd als hij zich niet aan bepaalde voorwaarden houdt.
Met een enkelband kunnen medewerkers van de meldkamer via een beeldscherm zien waar een veroordeelde zich bevindt. Een voordeel van de enkelband is dat het de drager enige bewegingsvrijheid biedt, maar er wordt wel voor gewaakt dat de drager niet bij een slachtoffer komt. Hierover wordt in de volgende paragraaf meer verteld. Uiteraard zijn er ook nadelen te noemen. Het is relatief makkelijk voor de drager om te kunnen communiceren met andere criminelen. Daarnaast bestaat er altijd het risico dat de enkelband kapot wordt gemaakt. In dat geval gaat er een alarm af in de meldkamer. Een medewerker van de meldkamer brengt de politie dan op de hoogte, deze neemt contact op met eventuele slachtoffers van de drager van de enkelband. De reclassering spoort de drager op.
Een enkelband als zelfstandige straf kan meerwaarde bieden voor de maatschappij. Zo zou het een waardevol alternatief kunnen zijn voor traditionele gevangenisstraffen. Dit kan leiden tot besparingen op gevangeniskosten, aangezien detentie duur is, denk aan ongeveer 520 euro per dag. Daarnaast zorgt een enkelband in plaats van gevangenisstraf voor 50% minder herhaling. Dit betekent niet dat de enkelband de gevangenisstraf volledig moet vervangen, maar mogelijk kan het in sommige gevallen als alternatief worden ingezet. Niet ieder delict is hetzelfde en het zou hier niet over de zware criminelen gaan, zoals een persoon die verdacht wordt van moord. Denk eerder aan de lichtere delicten, bijvoorbeeld een winkeldiefstal. Met een enkelband kunnen daders eerder hun baan of woning behouden, dan wanneer ze een gevangenisstraf krijgen.
Rechter Jacco Janssen
Janssen is werkzaam als strafrechter bij de rechtbank Rotterdam en is voorzitter van de meervoudige kamer. Janssen is de afgelopen tijd vaak in de media gekomen, doordat hij optrad in spraakmakende zaken, zoals tegen Willem Engel en Ricard de Mos. Hij is een sympathieke rechter met duidelijke standpunten. Een van zijn standpunten is dat een rechter belang moet hechten aan verdachten die spijt betuigen. Janssen benadrukt het belang van rechters die openstaan voor verdachten die afstand willen nemen van hun daden.
Janssen was niet de enige die deelnam aan het eerdergenoemde experiment. Verschillende bekende personen, zoals Joost Sneller van D66 en Michiel van Nispen van de SP, hebben met een enkelband rondgelopen. Dit deden zij voor een bewustwordingscampagne van Reclassering Nederland. Een week lang liepen kopstukken uit verschillende beroepsgroepen met een enkelband rond. Net zoals in de realiteit, waren er gebieden waar ze niet mochten komen en ook een tijdstip waarop iedereen thuis moest zijn.
Na een week de band te hebben gedragen, merkte Janssen de beperkingen aanzienlijk. De enkelband is een last, waarvan je constant bewust bent. Zo moet de enkelband drie uur per dag worden opgeladen en dit kan niet eens in bed tijdens het slapen. Hij is zich er terdege van bewust dat het voor hem een hele andere ervaring is geweest dan voor daders aangezien er geen slachtoffers rondlopen die bang voor hem zijn. Janssen denkt wel dat de enkelband als zelfstandige straf ook effectief zou kunnen zijn.
Enkelband biedt mogelijkheden
Samengevat heeft de enkelband een interessante rol in het strafrecht die nog volop wordt onderzocht. Janssen ontdekte na een week met de band te hebben rondgelopen dat er ook wel degelijk beperkingen aan zitten. Denk aan het langdurig opladen en een vast tijdstip om thuis te zijn. De enkelband dient nu als controlemiddel, maar kan in de toekomst best een grotere rol krijgen in de vorm van een zelfstandige straf.
Auteur: Lisa van Eeden