Je kent het wel: je strompelt met een lichte kater de werkgroep binnen na een avond stappen. De docent kijkt de zaal rond en vraagt wie zich heeft voorbereid. Je voelt je betrapt, je had het je nog zo voorgenomen om de avond ervoor op tijd naar huis te gaan en het bij twee drankjes te houden. Vlug open je op je laptop Studeersnel, in de hoop dat iemand aantekeningen of de slides heeft geüpload. En jawel, een medestudent heeft je uit de brand geholpen door aantekeningen te uploaden. Eén klik op de downloadknop, en je bent klaar om te bluffen dat je alles begrijpt.
Het lijkt zo onschuldig, even snel wat aantekeningen van colleges, slides of samenvattingen delen. Maar wist je dat je daarmee mogelijk iets doet wat eigenlijk helemaal niet mag? Sommige lesmaterialen zijn auteursrechtelijk beschermd en dat betekent dat je ze niet altijd zomaar mag verspreiden. Tijd om eens uit te zoeken wat je wél en niet mag delen.
Het auteursrecht beschermt creatieve werken, variërend van de boekenserie Harry Potter tot de hoorcollegeslides van je docent. Een creatief werk is een originele, concrete uiting van iemands ideeën , zoals een verhaal, liedje, foto, film of tekening. Zo’n werk is automatisch beschermd door het auteursrecht. De maker van de slides, de docent dus, heeft op grond van het auteursrecht het exclusieve recht om te bepalen wie zijn of haar werk gebruikt of verspreidt. Voor jou als student betekent dit concreet dat je PowerPoint-slides van een hoorcollege alleen voor jezelf mag gebruiken en niet zomaar mag delen met anderen.
Dat klinkt misschien wat overdreven. Je deelt het tenslotte misschien alleen met je vrienden of studiegenoten. Juridisch gezien kan het toch wel degelijk een inbreuk op het auteursrecht opleveren. Geen paniek, de kans dat je er daadwerkelijk problemen mee krijgt is klein maar officieel gezien zit je er wel naast.
Wat mag je niet delen?
Je denkt gewoon even een paar slides in een groepsapp te delen uit gemakzucht. Maar juist daar begint vaak het probleem.
In sommige gevallen is het niet verboden om studiemateriaal te delen. Feiten en droge opsommingen vallen niet onder het auteursrecht. Een PowerPoint-slide waarop alleen staat ‘adten is het in één keer leegdrinken van je glas bier’ of ‘tentamen om 9:00 uur’ haalt de drempel voor bescherming niet omdat het niet onder de definitie van een creatief werk valt.
Maar de meeste collegeslides bevatten meer dan dat. Denk hierbij aan zelfbedachte voorbeelden, creatieve formuleringen, schema’s in kleur of een opvallende lay-out. Juist die keuzes geven het materiaal het persoonlijk stempel dat nodig is om auteursrechtelijke bescherming te hebben. In de praktijk kun je er daarom bijna altijd vanuit gaan dat het studiemateriaal van je docent wél beschermd is.
Niet alleen de wet zegt dat je studiemateriaal niet zomaar mag delen. De meeste onderwijsinstellingen, waaronder de Radboud Universiteit, hebben daarover ook afspraken zwart op wit gezet. Soms moet je daarvoor een zogeheten integriteitsverklaring ondertekenen via Brightspace. Daarin staat dat je je aan bepaalde regels moet houden, zoals het niet verspreiden van studiemateriaal. Bij de rechtenfaculteit is dit standaard, maar bij andere faculteiten gebeurt dit minder vaak. Dat vinkje waar je meestal gedachteloos op klikt om te zien wat je voor de eerste week moet voorbereiden, heeft dus wel degelijk betekenis.
Een zelfgeschreven samenvatting versturen mag natuurlijk wel. Jij bent de maker, dus jij mag zelf kiezen met wie je hem deelt. Maar let op: als je je samenvatting volstopt met screenshots uit hoorcollegeslides zit je opnieuw in de gevarenzone. Wat je in zo’n geval het beste kunt doen is een linkje naar het officiële document op Brightspace invoegen. Zo blijft het auteursrecht bij de universiteit en voorkom jij dat je in de problemen komt.
Wat zijn de gevolgen van het delen van studiemateriaal dat auteursrechtelijk beschermd is?
Je docent heeft als maker van het werk het recht om te bepalen met wie het werk wordt gedeeld. Wat nou als je docent er echt achterkomt dat zijn PowerPoints of syllabussen rondgaan op WhatsApp of Studeersnel? Dan kan het ineens een stuk serieuzer worden. Als jij zomaar aantekeningen van colleges gaat verspreiden zonder toestemming zou de docent naar de rechter kunnen stappen met als gevolg dat je schadevergoeding moet betalen. Daarnaast kan je dan verplicht worden om het geplaatste studiemateriaal offline te halen.
Docenten procederen haast zelden, je ziet vaker dat universiteiten zelf optreden. Dit komt omdat docenten het studiemateriaal maken in hun hoedanigheid als werknemer. In de meeste gevallen krijgt de werkgever, in dit geval dus de universiteit, het auteursrecht. Een voorbeeld van een rechtszaak is dat de Erasmus Universiteit Studeersnel aanpakte omdat er auteursrechtelijk beschermd studiemateriaal op hun website stond. Ze gingen dus naar het platform zelf, niet naar de student die het materiaal had geüpload. Waarschijnlijk komt dit doordat het delen van studiemateriaal zo vaak voorkomt en het te veel tijd en geld kost om iedere student apart te vervolgen. Het risico voor jou blijft officieel bestaan, maar in de praktijk is de kans op problemen klein.
Thuis op Brightspace
Natuurlijk wil je je vrienden helpen en delen voelt vaak onschuldig. Maar bij studiemateriaal werkt het net wat anders, soms zit je er juridisch gezien sneller naast dan je denkt. Ondanks dat we het in de praktijk niet vaak zien zou het zou je een auteursrechtelijke claim kunnen opleveren. Dus deel je eigen samenvattingen, wissel ideeën uit en help elkaar waar je kan om geen risico te lopen. Maar laat de PowerPoints van je docent lekker waar ze horen, namelijk op Brightspace. Zo voorkom je dat een goedbedoeld gebaar verandert in een hoofdpijndossier dat langer duurt dan die kater van gisteravond.
Auteur: Esther Visser